VILNIUS, Litvanya (AP) — Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Pazartesi günü İsveç’in NATO üyeliğini onaylamak için yeni bir şart getirdi ve Avrupa ülkelerini Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne katılmasının “yolunu açmaya” çağırdı.
Erdoğan’ın Litvanya’nın başkentindeki bir NATO zirvesine gitmeden önce yaptığı sürpriz açıklama, İsveç’in ittifakın 32. üyesi olma hedefine yeni bir belirsizlik ekledi.
Erdoğan, ülkesinin AB’ye katılma hırsıyla İsveç’in NATO üyesi olma çabalarını ilk kez ilişkilendirdi.
Erdoğan, İstanbul’da gazetecilere verdiği demeçte, “Türkiye 50 yılı aşkın süredir Avrupa Birliği’nin kapısında bekliyor ve NATO üyesi ülkelerin neredeyse tamamı artık Avrupa Birliği üyesi oldu.” Türkiye’yi 50 yılı aşkın süredir Avrupa Birliği kapılarında bekleyen bu ülkelere bu çağrımı yapıyorum.”
Gelin, Türkiye’nin Avrupa Birliği üyeliğinin önünü açın. Siz Türkiye’nin önünü açtığınızda Finlandiya’nın olduğu gibi İsveç’in de önünü açacağız.”
Daha önce Erdoğan’ın ofisi, ABD Başkanı Joe Biden’a Pazar günü yaptığı bir telefon görüşmesinde Türkiye’nin Vilnius’ta toplanan NATO liderlerinden Türkiye’nin AB hedeflerine yönelik “açık ve güçlü” bir destek mesajı istediğini söylediğini söyledi. Biden-Erdoğan görüşmesine ilişkin Beyaz Saray okumasında Türkiye’nin AB üyeliği konusuna değinilmedi.
Erdoğan ve İsveç Başbakanı Ulf Kristersson’un Pazartesi günü ilerleyen saatlerde Vilnius’ta bir araya gelmesi bekleniyordu.
Erdoğan’ın yorumları sorulduğunda NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Türkiye’nin AB’ye katılım hedefini desteklediğini ancak bunun İsveç, Finlandiya ve Türkiye’nin geçen yıl Madrid’de düzenlenen NATO zirvesinde imzaladığı anlaşmada yer alan şartlar arasında yer almadığını kaydetti.
Stoltenberg, İsveç’in bu koşulları yerine getirdiğini yineledi ve bu hafta Litvanya’da yapılan zirvede ülkenin bekleyen üyeliği konusunda “olumlu bir karar almanın hâlâ mümkün olduğunu” düşündüğünü söyledi.
AB Komisyonu Sözcüsü Dana Spinant, “Türkiye ile ilgili iki süreci birbirine bağlayamazsınız” dedi.
Türkiye AB’ye katılmaya aday, ancak Erdoğan’ın cumhurbaşkanlığı dönemindeki demokrasi gerilemesi, AB üyesi Kıbrıs ile yaşanan anlaşmazlıklar ve diğer sorunlar ülkenin 27 ulustan oluşan bloğa katılım yolundaki ilerlemesini engelledi.
Ancak bir NATO üyesi olarak Erdoğan’ın hükümeti, Stockholm yönetiminin Kürt militanlar ve diğer gruplara baskı yapmak için daha fazlasını yapması gerektiğini söyleyerek İsveç’in ittifaka katılımını onaylamayı erteledi. İsveç’in başkentindeki bir dizi Türkiye ve İslam karşıtı protesto, ittifak zirvesinden önce Türkiye’nin taleplerini karşılayacak bir anlaşmaya varılabileceği konusunda şüphe uyandırdı.
Türkiye’nin İsveç’in üyeliğini geciktirmesi ABD dahil diğer NATO müttefiklerini rahatsız etti. Biden’ın ulusal güvenlik danışmanı Jake Sullivan Pazar günü, Biden ve Erdoğan’ın o günün erken saatlerinde diğer konuların yanı sıra İsveç’in NATO üyeliği hakkında konuştuklarını ve daha fazla müzakere için Vilnius’ta buluşma konusunda anlaştıklarını doğruladı. Sullivan, AB üyeliği konusundan bahsetmedi.
Beyaz Saray’ın İsveç’in ittifaka katılacağından emin olduğunu söyledi.
“Vilnius’tan sonra olursa, olacağından eminiz” dedi. “Bunu temelde şüpheli bir şey olarak görmüyoruz. Bu bir zamanlama meselesi. Ne kadar erken olursa o kadar iyi.”
Erdoğan’ın son yorumları tecrübeli Türk analistleri hayrete düşürdü.
Stockholm Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Enstitüsü Direktörü Paul Levin, “Erdoğan bu süreç boyunca defalarca yeni talepler ortaya attı ve hedefi kaydırdı, ancak bir NATO meselesi üzerinden AB üzerinde baskı kurmaya çalışmak oldukça gösterişli” dedi.
Levin, “Ancak, sözlerini şimdilik dikkatli yorumlamamız gerektiğini düşünüyorum. İsveç’e durumu kurtaran bir OK için zemin hazırlamaktan, imkansız talepler ileri sürerek NATO’nun genişleme sürecini sabote etme girişimine kadar her şeyin sinyalini verebilirler.” . “İsveç’in NATO’ya katılımını Türkiye’nin AB katılım sürecinin yeniden başlamasına fiilen şart koşarsa, İsveç’in yakın zamanda bir NATO müttefiki olması pek olası değil.”
Erdoğan’ın açıklamaları öncesinde İsveç Dışişleri Bakanı Tobias Billström, Türkiye’nin Stockholm’ün NATO üyelik hedefine yönelik itirazlarını geri çekeceği yönündeki iyimserliğini dile getirdi.
“Elbette güvendiğimiz şey, Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan sizin yeşil ışık(,) diyebileceğiniz bir mesaj geleceğine dair bir mesaj alacağımız bir noktaya ulaşmak… Parlamento başlayabilir,” dedi Billström İsveçli yayın kuruluşu SVT’ye.
Yetkili, İsveç’in Türkiye’ye yönelik silah ambargolarının kaldırılması, terörle mücadele yasalarının sıkılaştırılması ve yasadışı Kürdistan İşçi Partisi’nin (PKK) faaliyetlerini önleme çabalarının hızlandırılması da dahil olmak üzere Finlandiya ve Türkiye ile anlaşmanın üzerine düşen kısmını yerine getirdiğinde ısrar etti. 1980’lerden beri Türkiye’de bir isyan.
“Bunu olup olmayacağı anlamında değil, çözülmüş bir soru olarak görmeliyiz. Geçen yıl Madrid’deki NATO zirvesiyle bağlantılı olarak Türkiye zaten İsveç’e NATO’ya davetli statüsü verdi. Dolayısıyla ne zaman olacağı merak konusu. dedi.
Billström, İsveç’in üyeliğini henüz onaylamayan Macaristan’ın bunu Türkiye’den önce yapmasını beklediğini söyledi.
Daha önce bağlantısız olan İsveç ve Finlandiya, geçen yıl Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından NATO üyeliği için başvurdu. Finlandiya, Türkiye’nin onayını takiben Nisan ayında katıldı.
Erdoğan Pazartesi günü, Türkiye’nin İsveç’ten Ankara’nın terörist olarak gördüğü gruplara yönelik baskı taahhüdünü yerine getirmesini beklediğini yineledi.
Erdoğan, “(İsveç)’in terör örgütleri ve uzantılarıyla ayrım gözetmeksizin mücadele etmesi gerektiğini defalarca söylemekten bıktık.
