Taşıtlar, 3 Ocak 2023’te Lahor’da sabahın erken saatlerinde sisli ve sisli koşullarda bir caddede ilerliyor.
Arif Ali | AFP | Getty Resimleri
İsviçre hava kalitesi teknolojisi şirketi IQAir’in yeni bir raporuna göre, 2022’de küresel nüfusun yaklaşık %90’ı sağlıksız hava kalitesi yaşadı ve yalnızca altı ülke Dünya Sağlık Örgütü’nün güvenli hava kirletici seviyeleri tavsiyelerini karşıladı.
IQAir, PM 2.5 olarak bilinen akciğere zarar veren havadaki partiküllerin konsantrasyonuna dayalı olarak hava kalitesi seviyelerini ölçtü. Araştırmalar, bu tür partikül maddelere maruz kalmanın kalp krizlerine, astım krizlerine ve erken ölüme yol açabileceğini gösteriyor. Araştırmalar ayrıca PM 2.5’e uzun süreli maruz kalmayı Covid-19’dan daha yüksek ölüm oranlarıyla ilişkilendirdi.
DSÖ, 2005 yılında hava kalitesi rehberini ilk yayınladığında, kabul edilebilir hava kirliliği seviyelerinin metreküp başına 10 mikrogramdan az olduğunu söylemişti. 2021’de DSÖ, kıyaslama yönergelerini metreküp başına 5 mikrogramın altına düşürdü.
Rapor, 2022’de en kirli ilk beş ülkenin Çad, Irak, Pakistan, Bahreyn ve Bangladeş olduğunu ortaya koydu. Küresel olarak en kirli şehirler Pakistan’ın Lahore kentiydi; Hotan, Çin; Bhiwadi, Hindistan; Delhi, Hindistan; ve Peşaver, Pakistan.
Lahor’un hava kalitesi, bir önceki yıl 86,5’ten 2022’de metreküp başına 97,4 mikrogram PM 2,5 partiküle düşerek onu dünyanın en kirli şehri haline getirdi.
Raporda ayrıca Hindistan ve Pakistan’ın, nüfusun yarısından fazlasının PM 2.5 partikül konsantrasyonunun DSÖ’nün önerdiği seviyelerin yaklaşık yedi katı olduğu bölgelerde yaşadığı Orta ve Güney Asya bölgesindeki en kötü hava kalitesine maruz kaldığı belirtildi.
ABD’de en kirli büyük şehirler Columbus, Ohio olurken, onu Atlanta, Chicago, Indianapolis ve Dallas izledi. Columbus’taki hava kalitesi 202’de metreküp başına 13,1 mikrogram PM 2,5 partiküle ulaştı ve bu da onu ABD’deki en kirli büyük şehir haline getirdi.
Biden yönetimi bu yıl, endüstriyel ince kurum parçacıklarının kirliliğinin mevcut yıllık metreküp başına 12 mikrogram seviyesinden metreküp başına 9 ila 10 mikrogram arasındaki bir seviyeye sınırlandırılmasını önerdi. Bazı halk sağlığı savunucuları, bu öneriyi yeterince ileri gitmemekle eleştirdiler.
Rapora göre, yalnızca altı ülke DSÖ’nün güncellenmiş sağlık sınırlarını karşıladı: Avustralya, Estonya, Finlandiya, Grenada, İzlanda ve Yeni Zelanda. 2022 raporu, 30.000’den fazla düzenleyici hava kalitesi izleme istasyonundan alınan hava kalitesi verilerini ve 131 ülke, bölge ve bölgede 7.323 şehirdeki hava kalitesi sensörlerini kullandı.
Chicago Üniversitesi Enerji Politikası Enstitüsü’ne göre, hava kirliliği ortalama küresel yaşam beklentisinden iki yıldan fazla zaman alıyor. Parçacıklı madde hava kirliliğinin yüzde altmışı fosil yakıt yanmasından kaynaklanmaktadır.
Greenpeace International kıdemli hava kalitesi bilimcisi Aidan Farrow yaptığı açıklamada, “Dünya çapında çok fazla insan kirli hava soluduklarının farkında değil” dedi.
Farrow, “Hava kirliliği gözlemcileri, toplulukları değişiklik talep etmeye ve kirletenlerden hesap sormaya teşvik edebilecek somut veriler sağlıyor, ancak izleme düzensiz veya eşitsiz olduğunda, savunmasız topluluklar harekete geçecek hiçbir veri olmadan bırakılabilir.”
